લાઇફસ્ટાઇલ ન્યૂઝ ડેસ્ક, આજના સમયમાં, જ્યારે આપણે બધા તડકાના હાનિકારક કિરણોથી બચવા માટે સનસ્ક્રીનનો ઉપયોગ કરીએ છીએ, ત્યારે એક સવાલ ઘણા લોકોના મનમાં ઉદ્ભવે છે – શું સનસ્ક્રીન ખરેખર ત્વચાના કેન્સરનું જોખમ વધારે છે? આ વિષય પર ચર્ચા કરવા માટે અમે ડૉ. મીનાક્ષી પટેલ, અમદાવાદના જાણીતા ત્વચારોગ વિશેષજ્ઞ, સાથે વાતચીત કરી. તેમણે આ વિષય પર વિગતવાર માહિતી આપી અને લોકોની ગેરમાન્યતાઓ દૂર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો.
સનસ્ક્રીન અને ત્વચાનું સ્વાસ્થ્ય
ડૉ. મીનાક્ષી કહે છે, “સૌથી પહેલાં એ સમજવું જરૂરી છે કે સનસ્ક્રીનનો મુખ્ય હેતુ ત્વચાને અલ્ટ્રાવાયોલેટ (UV) કિરણોથી બચાવવાનો છે. આ કિરણો, ખાસ કરીને UVA અને UVB, ત્વચાને નુકસાન પહોંચાડે છે અને લાંબા ગાળે ત્વચાના કેન્સરનું જોખમ વધારી શકે છે. સનસ્ક્રીન આ કિરણોને શોષી લે છે અથવા પરાવર્તિત કરે છે, જેથી ત્વચા સુરક્ષિત રહે.”
ડૉ. મીનાક્ષી કહે છે, “સૌથી પહેલાં એ સમજવું જરૂરી છે કે સનસ્ક્રીનનો મુખ્ય હેતુ ત્વચાને અલ્ટ્રાવાયોલેટ (UV) કિરણોથી બચાવવાનો છે. આ કિરણો, ખાસ કરીને UVA અને UVB, ત્વચાને નુકસાન પહોંચાડે છે અને લાંબા ગાળે ત્વચાના કેન્સરનું જોખમ વધારી શકે છે. સનસ્ક્રીન આ કિરણોને શોષી લે છે અથવા પરાવર્તિત કરે છે, જેથી ત્વચા સુરક્ષિત રહે.”
છતાં, સોશિયલ મીડિયા અને કેટલીક ઓનલાઈન ચર્ચાઓમાં એવા દાવાઓ થઈ રહ્યા છે કે સનસ્ક્રીનમાં રહેલા કેટલાક રાસાયણિક તત્વો ત્વચાના કેન્સરનું કારણ બની શકે છે. આ દાવાઓ શું ખરેખર સાચા છે? ડૉ. મીનાક્ષીએ આ અંગે સ્પષ્ટતા કરી.
સનસ્ક્રીનના ઘટકો અને તેની સલામતી
ડૉ. મીનાક્ષીએ જણાવ્યું, “સનસ્ક્રીનમાં ઘણીવાર ઓક્સીબેન્ઝોન, એવોબેન્ઝોન, ઝિંક ઓક્સાઈડ અને ટાઈટેનિયમ ડાયોક્સાઈડ જેવા ઘટકો હોય છે. કેટલાક અભ્યાસોમાં ઓક્સીબેન્ઝોન અને અન્ય રાસાયણિક ઘટકોની સલામતી પર પ્રશ્નો ઉઠ્યા છે, પરંતુ હજી સુધી કોઈ નક્કર પુરાવા મળ્યા નથી કે આ ઘટકો સામાન્ય ઉપયોગમાં ત્વચાના કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.”
ડૉ. મીનાક્ષીએ જણાવ્યું, “સનસ્ક્રીનમાં ઘણીવાર ઓક્સીબેન્ઝોન, એવોબેન્ઝોન, ઝિંક ઓક્સાઈડ અને ટાઈટેનિયમ ડાયોક્સાઈડ જેવા ઘટકો હોય છે. કેટલાક અભ્યાસોમાં ઓક્સીબેન્ઝોન અને અન્ય રાસાયણિક ઘટકોની સલામતી પર પ્રશ્નો ઉઠ્યા છે, પરંતુ હજી સુધી કોઈ નક્કર પુરાવા મળ્યા નથી કે આ ઘટકો સામાન્ય ઉપયોગમાં ત્વચાના કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.”
તેમણે વધુમાં કહ્યું, “અમેરિકાની ફૂડ એન્ડ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન (FDA) અને વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા (WHO) જેવી સંસ્થાઓ સનસ્ક્રીનની સલામતીનું નિયમિતપણે પરીક્ષણ કરે છે. ભારતમાં પણ ડ્રગ કંટ્રોલર જનરલ ઓફ ઈન્ડિયા (DCGI) આ બાબતે ધ્યાન રાખે છે. તેથી, બજારમાં ઉપલબ્ધ મોટાભાગની સનસ્ક્રીન પ્રોડક્ટ્સ સલામત હોય છે, જો તેનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કરવામાં આવે.”
ગેરમાન્યતાઓ અને હકીકત
એક ગેરમાન્યતા એ છે કે સનસ્ક્રીનનો ઉપયોગ કરવાથી શરીરમાં વિટામિન Dની ઉણપ થાય છે, જે આડકતરી રીતે સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ વધારે છે. આ અંગે ડૉ. મીનાક્ષી કહે છે, “સનસ્ક્રીન ખરેખર UVB કિરણોને અવરોધે છે, જે વિટામિન Dના ઉત્પાદન માટે જરૂરી છે. પરંતુ આનો અર્થ એ નથી કે તમને વિટામિન D મળશે જ નહીં. સવારના હળવા તડકામાં થોડો સમય વિતાવવાથી અથવા આહારમાં વિટામિન Dથી ભરપૂર ખોરાક લેવાથી આ ઉણપ દૂર થઈ શકે છે.”
એક ગેરમાન્યતા એ છે કે સનસ્ક્રીનનો ઉપયોગ કરવાથી શરીરમાં વિટામિન Dની ઉણપ થાય છે, જે આડકતરી રીતે સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ વધારે છે. આ અંગે ડૉ. મીનાક્ષી કહે છે, “સનસ્ક્રીન ખરેખર UVB કિરણોને અવરોધે છે, જે વિટામિન Dના ઉત્પાદન માટે જરૂરી છે. પરંતુ આનો અર્થ એ નથી કે તમને વિટામિન D મળશે જ નહીં. સવારના હળવા તડકામાં થોડો સમય વિતાવવાથી અથવા આહારમાં વિટામિન Dથી ભરપૂર ખોરાક લેવાથી આ ઉણપ દૂર થઈ શકે છે.”
બીજી ગેરમાન્યતા એ છે કે સનસ્ક્રીનનો ઉપયોગ કરવાથી ત્વચા રાસાયણિક તત્વોને શોષી લે છે, જે લાંબા ગાળે નુકસાનકારક હોઈ શકે છે. ડૉ. મીનાક્ષી આનો જવાબ આપતા કહે છે, “જો તમે સનસ્ક્રીનનો ઉપયોગ યોગ્ય માત્રામાં અને નિયમિત અંતરે કરો છો, તો તેના ઘટકો ત્વચામાં ઊંડે સુધી પ્રવેશતા નથી.
આ ઉપરાંત, ઝિંક ઓક્સાઈડ અને ટાઈટેનિયમ ડાયોક્સાઈડ જેવા ખનિજ આધારિત સનસ્ક્રીન વધુ સલામત માનવામાં આવે છે.”
સનસ્ક્રીનનો યોગ્ય ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો?
ડૉ. મીનાક્ષીએ સનસ્ક્રીનના યોગ્ય ઉપયોગ માટે કેટલીક મહત્વની ટિપ્સ આપી:
ડૉ. મીનાક્ષીએ સનસ્ક્રીનના યોગ્ય ઉપયોગ માટે કેટલીક મહત્વની ટિપ્સ આપી:
-
SPFની પસંદગી: ભારતીય ત્વચા માટે SPF 30થી 50ની વચ્ચેનું સનસ્ક્રીન યોગ્ય છે. વધુ SPF હંમેશા વધુ સારું નથી હોતું.
-
બ્રૉડ-સ્પેક્ટ્રમ: હંમેશા એવું સનસ્ક્રીન પસંદ કરો જે UVA અને UVB બંનેથી રક્ષણ આપે.
-
માત્રા: ચહેરા અને ગળા માટે બે આંગળીના નિયમનો ઉપયોગ કરો, એટલે કે બે આંગળી પર સનસ્ક્રીન લગાવીને તેનો ઉપયોગ કરો.
-
નિયમિત લગાવો: દર બે-ત્રણ કલાકે સનસ્ક્રીન ફરીથી લગાવો, ખાસ કરીને જો તમે બહાર હોવ અથવા પરસેવો થતો હોય.
-
સમય: ઘરની બહાર નીકળતા 15-20 મિનિટ પહેલાં સનસ્ક્રીન લગાવો, જેથી તે ત્વચામાં સારી રીતે શોષાઈ જાય.
સનસ્ક્રીન વિના શું જોખમ છે?
ડૉ. મીનાક્ષી ચેતવણી આપતા કહે છે, “સનસ્ક્રીનનો ઉપયોગ ન કરવાથી ત્વચા સનબર્ન, ટેનિંગ, ખંજવાળ અને લાંબા ગાળે ત્વચાના કેન્સર જેવી ગંભીર સમસ્યાઓનો સામનો કરી શકે છે. ખાસ કરીને ભારત જેવા દેશમાં, જ્યાં સૂર્યપ્રકાશ ખૂબ તીવ્ર હોય છે, સનસ્ક્રીન એ ત્વચાના સ્વાસ્થ્ય માટે અનિવાર્ય ભાગ છે.”
ડૉ. મીનાક્ષી ચેતવણી આપતા કહે છે, “સનસ્ક્રીનનો ઉપયોગ ન કરવાથી ત્વચા સનબર્ન, ટેનિંગ, ખંજવાળ અને લાંબા ગાળે ત્વચાના કેન્સર જેવી ગંભીર સમસ્યાઓનો સામનો કરી શકે છે. ખાસ કરીને ભારત જેવા દેશમાં, જ્યાં સૂર્યપ્રકાશ ખૂબ તીવ્ર હોય છે, સનસ્ક્રીન એ ત્વચાના સ્વાસ્થ્ય માટે અનિવાર્ય ભાગ છે.”
(નોંધ: આ લેખ માત્ર માહિતીના હેતુ માટે છે. કોઈપણ નવી પ્રોડક્ટનો ઉપયોગ કરતા પહેલાં ત્વચારોગ વિશેષજ્ઞની સલાહ લો.)