PASSPORT: કેન્દ્ર સરકારે તાજેતરમાં જાહેર કરેલા નવા નિયમે ઘણા લોકોના મનમાં સવાલો ઉભા કર્યા છે, જાણો આ નિયમ શું છે
અમદાવાદ, પાસપોર્ટ (PASSPORT)એ દરેક નાગરિક માટે એક મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજ છે, જે માત્ર ઓળખનું પ્રમાણપત્ર જ નથી, પરંતુ વિદેશ પ્રવાસનું પ્રવેશદ્વાર પણ છે. પરંતુ હવે, જો તમે નાના-મોટા ગુનામાં સંડોવાયેલા હોવ, તો તમારા પાસપોર્ટની માન્યતા ફક્ત એક વર્ષ સુધી મર્યાદિત રહેશે. કેન્દ્ર સરકારે તાજેતરમાં જાહેર કરેલા નવા નિયમે ઘણા લોકોના મનમાં સવાલો ઉભા કર્યા છે. આ નિયમ શું છે, કોને લાગુ પડશે અને તેની અસર શું થશે? ચાલો, આપણે આ મુદ્દાને ઊંડાણથી સમજીએ.
નવો નિયમ શું કહે છે?
કેન્દ્ર સરકારના વિદેશ મંત્રાલયે પાસપોર્ટના નિયમોમાં મોટો ફેરફાર કર્યો છે. આ અંતર્ગત, જો કોઈ વ્યક્તિ સામે નાનો ગુનો નોંધાયેલો હોય—જેમ કે નાની ચોરી, ઝઘડો કે સામાન્ય કાયદાભંગ—તો તેને આપવામાં આવતો નવો પાસપોર્ટ માત્ર એક વર્ષ માટે જ માન્ય રહેશે. સામાન્ય રીતે પાસપોર્ટની મુદત 10 વર્ષની હોય છે, પરંતુ આ નવા નિયમથી ગુનાહિત પૃષ્ઠભૂમિ ધરાવતા લોકો માટે આ સુવિધા મર્યાદિત થઈ જશે. આ નિર્ણયનો હેતુ ગુનાખોરી પર નિયંત્રણ લાવવાનો અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને મજબૂત કરવાનો જણાવવામાં આવ્યો છે.
કોને અસર થશે?
આ નિયમનો સીધો પ્રભાવ તે લોકો પર પડશે જેઓની સામે પોલીસમાં નાના ગુનાની ફરિયાદ નોંધાયેલી છે અથવા જેઓ કોર્ટમાં કેસનો સામનો કરી રહ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ વ્યક્તિ ટ્રાફિક નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરે અથવા સામાન્ય મારામારીમાં સંડોવાયેલી હોય, તો પણ તેના પાસપોર્ટની મુદત ઘટી શકે છે. જોકે, આ નિયમ ગંભીર ગુનાઓ—જેમ કે હત્યા, લૂંટ કે આતંકવાદ—સાથે જોડાયેલા લોકો માટે અલગથી લાગુ નથી, કારણ કે તેમને સામાન્ય રીતે પાસપોર્ટ જ આપવામાં આવતો નથી.
સરકારનો હેતુ શું છે?
સરકારનું કહેવું છે કે આ નિયમથી ગુનાખોરીની પ્રવૃત્તિઓ પર નજર રાખવામાં મદદ મળશે. ઘણી વખત નાના ગુનાઓમાં સંડોવાયેલા લોકો વિદેશ જઈને મોટા ગુનાઓને અંજામ આપે છે. એક વર્ષની મુદતવાળા પાસપોર્ટથી આવા લોકોની ગતિવિધિઓ પર નજર રાખવી સરળ બનશે. એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ જણાવ્યું, “આ નિયમ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને કાયદાના શાસનને મજબૂત કરવા માટેનું એક પગલું છે.”
નાગરિકોની પ્રતિક્રિયા
આ નિયમની જાહેરાત બાદ લોકોમાં મિશ્ર પ્રતિક્રિયાઓ જોવા મળી રહી છે. અમદાવાદના એક યુવાન, હર્ષ પટેલે કહ્યું, “નાની ભૂલ માટે પણ પાસપોર્ટની મુદત ઘટાડવી એ થોડું અન્યાયી લાગે છે. દર વર્ષે પાસપોર્ટ રિન્યૂ કરવાની પ્રક્રિયા મુશ્કેલ બની જશે.” બીજી તરફ, ગાંધીનગરના નિવૃત્ત અધિકારી રમેશભાઈ શાહે આ નિયમનું સમર્થન કરતાં કહ્યું, “આજના સમયમાં સુરક્ષા સૌથી મોટી જરૂરિયાત છે. આ નિયમથી ગુનાખોરી ઘટશે.”
નિષ્ણાતો શું કહે છે?
કાયદાકીય નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે આ નિયમનો અમલ કરવામાં ઘણી મુશ્કેલીઓ આવી શકે છે. એડવોકેટ પ્રકાશ રાવલે જણાવ્યું, “નાનો ગુનો એટલે શું, તેની વ્યાખ્યા સ્પષ્ટ હોવી જોઈએ. નહીં તો આ નિયમનો દુરુપયોગ થઈ શકે છે.” તેમણે એમ પણ ઉમેર્યું કે દર વર્ષે પાસપોર્ટ રિન્યૂ કરવાની પ્રક્રિયાથી નાગરિકો પર આર્થિક અને સમયનો બોજ વધશે.
રોજિંદા જીવન પર અસર
આ નિયમની સૌથી મોટી અસર વિદેશમાં ભણવા કે નોકરી માટે જતા યુવાનો પર પડી શકે છે. જો કોઈ વિદ્યાર્થીની સામે નાનો કેસ નોંધાયેલો હોય, તો તેને દર વર્ષે પાસપોર્ટ રિન્યૂ કરવો પડશે, જેનાથી તેની યોજનાઓ પર અસર થઈ શકે છે. આ ઉપરાંત, પ્રવાસન અને વેપાર માટે વિદેશ જતા લોકો માટે પણ આ નિયમ નવી સમસ્યાઓ ઊભી કરી શકે છે.
શું છે ઉપાય?
નિષ્ણાતો સૂચવે છે કે સરકારે આ નિયમને લાગુ કરતાં પહેલાં વધુ સ્પષ્ટતા અને જાહેર ચર્ચા કરવી જોઈએ. નાના ગુનાઓને શ્રેણીબદ્ધ કરીને તેની ગંભીરતા પ્રમાણે પાસપોર્ટની મુદત નક્કી કરવી જોઈએ. આ ઉપરાંત, પાસપોર્ટ રિન્યૂ કરવાની પ્રક્રિયાને સરળ અને ઓછી ખર્ચાળ બનાવવાની જરૂર છે.
પાસપોર્ટની મુદતને એક વર્ષ સુધી મર્યાદિત કરવાનો નવો નિયમ સુરક્ષાની દૃષ્ટિએ મહત્વપૂર્ણ હોઈ શકે છે, પરંતુ તેની સાથે જ ઘણા પડકારો પણ છે. આ નિયમ લોકોના જીવન પર કેવી અસર કરશે, તે તો સમય જ બતાવશે. પરંતુ એક વાત નિશ્ચિત છે—આ નિર્ણયથી ગુનાખોરી અને સુરક્ષા વચ્ચેની ચર્ચા ફરી એકવાર તેજ થઈ છે.