લાઇફસ્ટાઇલ ન્યૂઝ ડેસ્ક,બાળકનું સ્વાસ્થ્ય અને વિકાસ તેની ઊંઘ સાથે સીધી રીતે જોડાયેલું હોય છે. ખાસ કરીને એક વર્ષની ઉંમરના બાળકો માટે ઊંઘ એટલી જ જરૂરી છે જેટલું પોષણ અને સંભાળ. નિષ્ણાતોના મતે, આ ઉંમરે બાળકનું મગજ અને શરીર ઝડપથી વિકાસ કરે છે, અને પૂરતી ઊંઘ આ પ્રક્રિયામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.
પરંતુ પ્રશ્ન એ છે કે એક વર્ષના બાળકે દિવસમાં કેટલા કલાક સૂવું જોઈએ? અને જો ઊંઘ ઓછી કે વધુ થાય તો તેના શું ફાયદા અને ગેરફાયદા થઈ શકે છે? આ વિશે અમારા આ અહેવાલમાં વિગતવાર માહિતી આપવામાં આવી છે.
એક વર્ષના બાળક માટે ઊંઘનું પ્રમાણ
નિષ્ણાતો અને નેશનલ સ્લીપ ફાઉન્ડેશન (NSF)ના માર્ગદર્શન અનુસાર, એક વર્ષના બાળકે દિવસના 24 કલાકમાં 11 થી 14 કલાક સૂવું જોઈએ. આ ઊંઘમાં રાતની ઊંઘ ઉપરાંત દિવસ દરમિયાન એક કે બે નાની નિદ્રા (naps)નો સમાવેશ થાય છે.
સામાન્ય રીતે, આ ઉંમરે બાળકો રાત્રે 9 થી 11 કલાક સૂઈ શકે છે અને દિવસમાં 2 થી 3 કલાકની નાની ઊંઘ લે છે. જોકે, દરેક બાળકની ઊંઘની જરૂરિયાત અલગ-અલગ હોઈ શકે છે, અને માતા-પિતાએ તેમના બાળકની દિનચર્યા પર નજર રાખવી જોઈએ.
ઊંઘનું મહત્વ અને ફાયદા
એક વર્ષની ઉંમરે બાળકનું મગજ અને શારીરિક વિકાસ ઝડપથી થાય છે. ઊંઘ આ વિકાસમાં મદદરૂપ થાય છે. નિષ્ણાતોના જણાવ્યા અનુસાર, પૂરતી ઊંઘના કેટલાક મુખ્ય ફાયદા નીચે મુજબ છે:
-
મગજનો વિકાસ: ઊંઘ દરમિયાન બાળકનું મગજ નવી માહિતીને પ્રોસેસ કરે છે અને યાદશક્તિ મજબૂત થાય છે. આ ઉંમરે બાળક નવું શીખવાનું શરૂ કરે છે, જેમ કે બોલવું, ચાલવું અને વસ્તુઓ ઓળખવી.
-
શારીરિક વૃદ્ધિ: ઊંઘ દરમિયાન ગ્રોથ હોર્મોન્સ સક્રિય થાય છે, જે બાળકની લંબાઈ અને શરીરના વિકાસમાં મદદ કરે છે.
-
મૂડ સુધારે છે: પૂરતી ઊંઘ લેનારું બાળક દિવસ દરમિયાન વધુ ખુશ અને સક્રિય રહે છે. આનાથી તેની રમવાની અને શીખવાની ક્ષમતા વધે છે.
-
રોગપ્રતિકારક શક્તિ: ઊંઘ બાળકની ઇમ્યુન સિસ્ટમને મજબૂત બનાવે છે, જેનાથી તે બીમારીઓથી બચી શકે છે.
ઓછી ઊંઘના ગેરફાયદા
જો એક વર્ષનું બાળક પૂરતું ન સૂઈ શકે તો તેના સ્વાસ્થ્ય પર નકારાત્મક અસર થઈ શકે છે. નિષ્ણાતોના મતે ઓછી ઊંઘના કેટલાક ગેરફાયદા નીચે મુજબ છે:
-
ચીડિયાપણું: ઓછી ઊંઘ લેનારું બાળક દિવસ દરમિયાન ચીડિયું અને અશાંત રહે છે, જેનાથી તેની દિનચર્યા પર અસર પડે છે.
-
વિકાસમાં વિલંબ: લાંબા સમય સુધી ઊંઘની કમી હોય તો બાળકના મગજ અને શરીરના વિકાસમાં વિલંબ થઈ શકે છે.
-
ભૂખ પર અસર: ઓછી ઊંઘથી બાળકની ભૂખ ઘટે છે, જેનાથી તેનું પોષણ અને વજન પર અસર થઈ શકે છે.
-
રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડે: ઊંઘની કમીથી બાળકની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઘટે છે, જેનાથી તેને બીમારીઓનું જોખમ વધે છે.
વધુ પડતી ઊંઘની અસર
જો બાળક 14 કલાકથી વધુ સમય સુધી સૂઈ જાય તો પણ કેટલીક સમસ્યાઓ ઊભી થઈ શકે છે. નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે વધુ પડતી ઊંઘથી બાળક આળસું બની શકે છે અને તેની રમવાની કે શીખવાની પ્રવૃત્તિમાં ઘટાડો થઈ શકે છે. આ ઉપરાંત, વધુ ઊંઘ એ કોઈ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાનો સંકેત પણ હોઈ શકે છે, જેના માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.
ઊંઘની દિનચર્યા કેવી હોવી જોઈએ?
નિષ્ણાતો સલાહ આપે છે કે એક વર્ષના બાળક માટે નિયમિત ઊંઘની દિનચર્યા બનાવવી જોઈએ. અહીં કેટલીક ટિપ્સ આપવામાં આવી છે:
-
નિશ્ચિત સમય: રાત્રે સૂવાનો અને સવારે ઉઠવાનો સમય નિશ્ચિત કરો. આનાથી બાળકની બૉડી ક્લોક સેટ થશે.
-
શાંત વાતાવરણ: સૂતા પહેલાં બાળકને શાંત વાતાવરણ આપો. લોરી ગાવી કે હળવી વાર્તા સંભળાવવાથી તેને ઊંઘ આવવામાં મદદ મળે છે.
-
દિવસની નિદ્રા: દિવસમાં એક કે બે નાની નિદ્રા (1-2 કલાકની) રાખો, પરંતુ રાતની ઊંઘ પર અસર ન પડે તેનું ધ્યાન રાખો.
-
સ્ક્રીન ટાઈમ ટાળો: સૂતા પહેલાં ટીવી કે મોબાઈલનો ઉપયોગ ટાળો, કારણ કે તે ઊંઘની પેટર્નને ખરાબ કરી શકે છે.
નિષ્ણાતોનો મત
બાળરોગ નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે દરેક બાળકની ઊંઘની જરૂરિયાત અલગ હોઈ શકે છે, પરંતુ 11 થી 14 કલાકની ઊંઘ એક આદર્શ પ્રમાણ છે. જો બાળક વધુ ચીડિયું થાય, ભૂખ ન લાગે કે વધુ સમય સૂઈ જાય, તો માતા-પિતાએ ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. તેમનું માનવું છે કે ઊંઘ એ બાળકના સ્વાસ્થ્યનું એક મહત્વનું પાસું છે, જેને અવગણવું ન જોઈએ.
માતા-પિતાની ભૂમિકા
એક વર્ષના બાળકને પોતાની ઊંઘનું ધ્યાન રાખવાની સમજ નથી હોતી, તેથી માતા-પિતાએ તેમની દિનચર્યા પર નજર રાખવી જોઈએ. બાળકના ઊંઘના સમયમાં સંતુલન હોય તો તેનું સ્વાસ્થ્ય અને મૂડ સારું રહે છે. નિષ્ણાતો સૂચવે છે કે જો બાળકને ઊંઘ ન આવતી હોય તો તેનું કારણ શોધવું જોઈએ, જેમ કે ભૂખ, અગવડતા કે બીમારી.
એક વર્ષના બાળક માટે 11 થી 14 કલાકની ઊંઘ તેના સ્વાસ્થ્ય અને વિકાસ માટે જરૂરી છે. પૂરતી ઊંઘથી બાળકનું મગજ, શરીર અને રોગપ્રતિકારક શક્તિ મજબૂત થાય છે, જ્યારે ઓછી કે વધુ ઊંઘથી સમસ્યાઓ ઊભી થઈ શકે છે. માતા-પિતાએ બાળકની ઊંઘની દિનચર્યા પર ધ્યાન આપીને તેના જીવનની શરૂઆતને સ્વસ્થ અને ખુશહાલ બનાવવી જોઈએ.