નેશનલ ન્યૂઝ ડેસ્ક, ભારત સરકારે એક મહત્વાકાંક્ષી પગલું ભરીને દેશનું પોતાનું સ્વદેશી વેબ બ્રાઉઝર વિકસાવવાની યોજના જાહેર કરી છે, જે ગૂગલ અને માઇક્રોસોફ્ટ જેવી વિદેશી ટેક જાયન્ટ્સ માટે મોટો ઝટકો સાબિત થઈ શકે છે. કેન્દ્રીય ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઇન્ફોર્મેશન ટેક્નોલોજી મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે 20 માર્ચ, 2025ના રોજ નવી દિલ્હીમાં આયોજિત એક કાર્યક્રમમાં ‘વેબ બ્રાઉઝર ચેલેન્જ’ના વિજેતાઓની જાહેરાત કરી, જેમાં ભારતીય કંપની ઝોહો (Zoho)એ પ્રથમ સ્થાન મેળવ્યું છે.
આ પહેલ ભારતના 140 કરોડની વસ્તી ધરાવતા બજારમાં સ્થાનિક ટેક્નોલોજીને પ્રોત્સાહન આપવાની અને ડેટા સુરક્ષાને મજબૂત કરવાની દિશામાં એક મોટું પગલું છે. આ ઘટનાએ ટેક ઉદ્યોગમાં નવી ચર્ચા જન્માવી છે કે ભારતનું સ્વદેશી બ્રાઉઝર વૈશ્વિક ખેલાડીઓને કેવી રીતે પડકારશે.
વેબ બ્રાઉઝર ચેલેન્જની જાહેરાત
કેન્દ્રીય મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે ગુરુવારે, 20 માર્ચ, 2025ના રોજ ‘વેબ બ્રાઉઝર ચેલેન્જ’ના પરિણામો જાહેર કર્યા. આ સ્પર્ધામાં ભારતીય કંપની ઝોહોની ટીમે પ્રથમ સ્થાન હાંસલ કર્યું અને તેને રૂ. 1 કરોડનું ઇનામ આપવામાં આવ્યું. બીજું સ્થાન પિંગ (Ping) નામની ટીમે મેળવ્યું, જેને રૂ. 75 લાખની ઇનામી રાશિ મળી.
આ સ્પર્ધાનું આયોજન ભારત સરકારના ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને IT મંત્રાલય દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું, જેનો ઉદ્દેશ સ્વદેશી બ્રાઉઝર વિકસાવવા માટે ભારતીય પ્રતિભાઓને પ્રોત્સાહન આપવાનો હતો. ઝોહો, જે એક જાણીતી ભારતીય સોફ્ટવેર કંપની છે, હવે આ પ્રોજેક્ટને આગળ લઈ જવા માટે સરકાર સાથે મળીને કામ કરશે.
શા માટે જરૂરી છે સ્વદેશી બ્રાઉઝર?
આજના ડિજિટલ યુગમાં ગૂગલ ક્રોમ, માઇક્રોસોફ્ટ એજ અને મોઝિલા ફાયરફોક્સ જેવા વેબ બ્રાઉઝર્સ ભારત સહિત વિશ્વભરમાં પ્રભુત્વ ધરાવે છે. જોકે, આ વિદેશી બ્રાઉઝર્સ દ્વારા ભારતીય યુઝર્સનો ડેટા વિદેશી સર્વર્સ પર સ્ટોર થાય છે, જે ડેટા સુરક્ષા અને ગોપનીયતાને લઈને ચિંતાનું કારણ બની રહ્યું છે. ભારતનું પોતાનું બ્રાઉઝર હોવાથી નીચેના ફાયદા થશે:
-
ડેટા સુરક્ષા: દેશનો ડેટા ભારતમાં જ સ્ટોર થશે અને સરકારની દેખરેખ હેઠળ રહેશે.
-
ગોપનીયતા: આ બ્રાઉઝર ભારતના ડેટા પ્રોટેક્શન કાયદાઓને અનુરૂપ હશે.
-
આત્મનિર્ભરતા: સ્થાનિક ટેક્નોલોજીના વિકાસથી ભારત વિદેશી કંપનીઓ પરની નિર્ભરતા ઘટાડી શકશે.
-
અર્થતંત્રને લાભ: સ્વદેશી બ્રાઉઝરથી ભારતીય કંપનીઓ અને સ્ટાર્ટઅપ્સને પ્રોત્સાહન મળશે, જે રોજગારીની તકો વધારશે.
ગૂગલ અને માઇક્રોસોફ્ટ પર અસર
ભારત જેવા 140 કરોડની વસ્તી ધરાવતા દેશમાં સ્વદેશી બ્રાઉઝરનું આગમન ગૂગલ અને માઇક્રોસોફ્ટ માટે મોટી ચિંતાનું કારણ બની શકે છે. હાલમાં ગૂગલ ક્રોમ ભારતમાં સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતું બ્રાઉઝર છે, જેનો બજાર હિસ્સો લગભગ 60-70% છે, જ્યારે માઇક્રોસોફ્ટ એજ પણ નોંધપાત્ર હાજરી ધરાવે છે.
જો સ્વદેશી બ્રાઉઝર સફળ રહ્યું, તો આ કંપનીઓના બજાર હિસ્સામાં ઘટાડો થઈ શકે છે. આ ઉપરાંત, સરકારી સંસ્થાઓ અને જાહેર ક્ષેત્રની કંપનીઓમાં સ્વદેશી બ્રાઉઝરનો ઉપયોગ ફરજિયાત કરવામાં આવે તો આ કંપનીઓને વધુ નુકસાન થઈ શકે છે.
ઝોહોની ભૂમિકા
ચેન્નઈ-આધારિત ઝોહો કોર્પોરેશન એક જાણીતી ભારતીય સોફ્ટવેર કંપની છે, જે CRM, ઇમેઇલ સેવાઓ અને ક્લાઉડ-આધારિત એપ્લિકેશન્સ માટે પ્રખ્યાત છે. ‘વેબ બ્રાઉઝર ચેલેન્જ’માં વિજેતા બન્યા બાદ ઝોહોને આ સ્વદેશી બ્રાઉઝર વિકસાવવાની જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે. કંપનીએ આ પ્રોજેક્ટને સફળ બનાવવા માટે સરકાર સાથે સહયોગ કરવાની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવી છે.
ઝોહોના CEO શ્રીધર વેમ્બુએ જણાવ્યું, “અમે ભારતની ડિજિટલ સ્વતંત્રતા અને સુરક્ષા માટે એક એવું બ્રાઉઝર બનાવવા માંગીએ છીએ, જે વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધા કરી શકે.”
સરકારની યોજના અને ભવિષ્ય
ભારત સરકાર આ બ્રાઉઝરને ઝડપથી લોન્ચ કરવા માટે ઝોહો સાથે નજીકથી કામ કરી રહી છે. સૂત્રોના જણાવ્યા મુજબ, આ બ્રાઉઝરનું પ્રારંભિક સંસ્કરણ 2025ના અંત સુધીમાં અથવા 2026ની શરૂઆતમાં બજારમાં આવી શકે છે. સરકારનો ઉદ્દેશ આ બ્રાઉઝરને માત્ર ભારતમાં જ નહીં, પરંતુ વૈશ્વિક બજારમાં પણ રજૂ કરવાનો છે.
આ માટે સરકાર ડેટા સુરક્ષા, ઝડપ અને યુઝર-ફ્રેન્ડલી ઇન્ટરફેસ પર ખાસ ધ્યાન આપી રહી છે. આ ઉપરાંત, સ્થાનિક ભાષાઓમાં સપોર્ટ અને ભારતીય સંસ્કૃતિને અનુરૂપ ફીચર્સ પણ આ બ્રાઉઝરની ખાસિયત હશે.
ઉદ્યોગની પ્રતિક્રિયા
ટેક નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે આ પગલું ભારતની ‘આત્મનિર્ભર ભારત’ નીતિને મજબૂત કરશે. એક ટેક વિશ્લેષકે જણાવ્યું, “જો આ બ્રાઉઝર સફળ થશે, તો તે ગૂગલ અને માઇક્રોસોફ્ટને ભારતમાં તેમની રણનીતિ બદલવા માટે મજબૂર કરશે.” જોકે, કેટલાક નિષ્ણાતો એવું પણ માને છે કે સ્વદેશી બ્રાઉઝરને ગૂગલ ક્રોમ જેવી સ્થાપિત બ્રાન્ડ સામે ટક્કર આપવા માટે નવીન ફીચર્સ અને મજબૂત માર્કેટિંગની જરૂર પડશે.
ભારતનું સ્વદેશી વેબ બ્રાઉઝર ડિજિટલ ક્ષેત્રે એક નવી શરૂઆતનો સંકેત આપે છે. 21 માર્ચ, 2025ના રોજ, આ સમાચારે દેશભરમાં ઉત્સાહ જગાવ્યો છે, કારણ કે આ પ્રોજેક્ટ ભારતને ટેક્નોલોજીમાં આત્મનિર્ભર બનાવવાની સાથે વૈશ્વિક સ્તરે પણ તેની હાજરી મજબૂત કરશે.
ઝોહોની આગેવાની હેઠળ આ બ્રાઉઝર ગૂગલ અને માઇક્રોસોફ્ટ માટે મુશ્કેલીઓ ઊભી કરશે તે નિશ્ચિત છે, પરંતુ તેની સફળતા યુઝર્સના સ્વીકાર અને સરકારના સમર્થન પર નિર્ભર રહેશે. આગામી મહિનાઓમાં આ પ્રોજેક્ટની પ્રગતિ પર સૌની નજર રહેશે.