PEPSICOની મુકેશ અંબાણીના કેમ્પા કોલાને સીધી ટક્કર આપવા અને ભારતીય બજારમાં પોતાનું વર્ચસ્વ જાળવી રાખવા માટેની એક વ્યૂહરચના
બિઝનેસ ન્યૂઝ ડેસ્ક,ભારતનું સોફ્ટ ડ્રિંક બજાર આજે એક રોમાંચક યુદ્ધનું મેદાન બની ગયું છે, જ્યાં વૈશ્વિક દિગ્ગજ પેપ્સીકો (PepsiCo) અને ભારતના સૌથી ધનાઢ્ય ઉદ્યોગપતિ મુકેશ અંબાણીની રિલાયન્સ કન્ઝ્યુમર પ્રોડક્ટ્સ લિમિટેડ (RCPL)નું સ્વદેશી બ્રાન્ડ કેમ્પા કોલા (Campa Cola) આમને-સામને ટકરાઈ રહ્યાં છે.
પેપ્સીકોએ તાજેતરમાં એક મહત્વાકાંક્ષી યોજના જાહેર કરી છે, જેમાં તે આગામી 5 વર્ષમાં ભારતમાં પોતાની કમાણી બમણી કરવાનું લક્ષ્ય રાખે છે. આ યોજના મુકેશ અંબાણીના કેમ્પા કોલાને સીધી ટક્કર આપવા અને ભારતીય બજારમાં પોતાનું વર્ચસ્વ જાળવી રાખવા માટેની એક વ્યૂહરચના છે. આ ફીચર લેખમાં આપણે પેપ્સીના આ 5-વર્ષીય પ્લાનની વિગતો, તેની પાછળનું કારણ અને ભારતીય સોફ્ટ ડ્રિંક બજારની ગતિશીલતા પર નજર નાખીશું.
ભારત: પેપ્સી માટે એક મહત્વનું બજાર
પેપ્સીકો ભારતને પોતાના વૈશ્વિક વ્યવસાયના વિકાસનું એન્જિન માને છે. પેપ્સીકો ઇન્ડિયા અને સાઉથ એશિયાના સીઈઓ જગરૂત કોટેચાએ તાજેતરના એક ઇન્ટરવ્યૂમાં જણાવ્યું હતું કે, “ભારત અમારા માટે ટોચના ત્રણ બજારોમાં સામેલ છે અને અમે આગામી પાંચ વર્ષમાં અહીં અમારી કમાણી બમણી કરવાનું લક્ષ્ય રાખીએ છીએ.” તેમણે ઉમેર્યું કે ભારતમાં પીણાં અને નાસ્તાનો વપરાશ હજી પણ પ્રતિ વ્યક્તિ ઓછો છે, જેનો અર્થ છે કે અહીં વૃદ્ધિની પૂરતી સંભાવના છે.
પેપ્સીકો માટે ભારત માત્ર એક બજાર નથી, પરંતુ તે એક એવું કેન્દ્ર છે જ્યાંથી તે પોતાના વૈશ્વિક રેવન્યૂને નવી ઊંચાઈએ લઈ જવા માંગે છે. કંપનીએ ભારતને પોતાના 13-15 “એન્કર માર્કેટ્સ”માં સામેલ કર્યું છે, જેનો અર્થ છે કે આગામી 5 થી 7 વર્ષમાં તેની વૃદ્ધિનો મોટો હિસ્સો ભારત જેવા બજારોમાંથી આવશે. આ યોજના હેઠળ પેપ્સીકો ભારતમાં આક્રમક રોકાણ કરી રહી છે અને નવા પ્લાન્ટ્સ સ્થાપીને પોતાની ઉત્પાદન ક્ષમતા વધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે.
કેમ્પા કોલા: એક નવું પડકાર
ભારતીય સોફ્ટ ડ્રિંક બજારમાં પેપ્સીકો અને કોકા-કોલા લાંબા સમયથી પ્રભુત્વ ધરાવે છે, પરંતુ મુકેશ અંબાણીની રિલાયન્સે કેમ્પા કોલાને પુનર્જન્મ આપીને આ બજારમાં ખળભળાટ મચાવી દીધો છે. કેમ્પા કોલા, જે 1970 અને 1980ના દાયકામાં ભારતીય ઘરોમાં લોકપ્રિય હતું, તે હવે રિલાયન્સના આક્રમક મૂલ્ય નિર્ધારણ (પ્રાઇસિંગ) અને વ્યાપક વિતરણ નેટવર્કના બળે બજારમાં પોતાનું સ્થાન બનાવી રહ્યું છે.
કેમ્પાએ પોતાના ઉત્પાદનોને પેપ્સી અને કોકા-કોલાની સરખામણીમાં નોંધપાત્ર રીતે ઓછી કિંમતે બજારમાં રજૂ કર્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, જ્યાં પેપ્સી અને કોકા-કોલાની 250 મિલી બોટલ 20 રૂપિયામાં વેચાય છે, ત્યાં કેમ્પાની 200 મિલી બોટલ માત્ર 10 રૂપિયામાં ઉપલબ્ધ છે. આ ઉપરાંત, રિલાયન્સે રિટેલર્સને ઊંચું માર્જિન આપીને પણ બજારમાં પોતાની પકડ મજબૂત કરી છે. આ પ્રાઇસ વોરે પેપ્સી અને કોકા-કોલાને પોતાની રણનીતિ પર પુનર્વિચાર કરવા મજબૂર કર્યા છે.
શરૂઆતમાં કેમ્પાનું વિતરણ નેટવર્ક મર્યાદિત હોવાથી તેની અસર પેપ્સી અને કોકા-કોલાના બજાર હિસ્સા પર ઓછી હતી, પરંતુ હવે રિલાયન્સના 2,500થી વધુ રિટેલ આઉટલેટ્સ અને લાખો નાના સ્ટોર્સના નેટવર્ક દ્વારા કેમ્પા ઝડપથી ફેલાઈ રહ્યું છે. આનાથી પેપ્સીકોને ખતરો અનુભવાયો છે, અને તેણે આ પડકારનો જવાબ આપવા માટે પોતાનો 5-વર્ષીય પ્લાન તૈયાર કર્યો છે.
પેપ્સીનો 5-વર્ષીય પ્લાન
પેપ્સીકોની આ યોજના ભારતમાં તેના બજાર હિસ્સાને મજબૂત કરવા અને કેમ્પા કોલાને ટક્કર આપવા માટેની એક વ્યાપક રણનીતિ છે. આ પ્લાનના મુખ્ય ઘટકો નીચે મુજબ છે:
-
આક્રમક રોકાણ:
પેપ્સીકો ભારતમાં નવા ગ્રીનફિલ્ડ પ્લાન્ટ્સ સ્થાપવા માટે મોટું રોકાણ કરી રહી છે. કંપનીએ ઉત્તર પ્રદેશના મથુરા નજીક એક પ્લાન્ટ શરૂ કર્યો છે અને આ વર્ષના અંત સુધીમાં આસામમાં બીજો પ્લાન્ટ શરૂ કરવાની યોજના છે. આ ઉપરાંત, દક્ષિણ ભારતમાં પણ એક નવું ઉત્પાદન એકમ સ્થાપવાનું આયોજન છે. આ પ્લાન્ટ્સ માંગને પહોંચી વળવા અને સ્થાનિક ઉત્પાદન વધારવા માટે મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે. -
ડિસ્ટ્રીબ્યૂટર નેટવર્કનું વિસ્તરણ:
પેપ્સીકોનું બોટલિંગ પાર્ટનર વરુણ બેવરેજિસ ભારતમાં 40 લાખથી વધુ દુકાનોમાં પહોંચ ધરાવે છે, જે એફએમસીજી સેક્ટરના 35%નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. કંપનીએ તાજેતરમાં QIP દ્વારા 7,500 કરોડ રૂપિયા એકત્ર કરીને પોતાની નાણાકીય સ્થિતિ મજબૂત કરી છે. આ ભંડોળનો ઉપયોગ નવા બજારોમાં પહોંચવા અને વિસી કૂલર્સ જેવી સુવિધાઓ સ્થાપવા માટે કરવામાં આવશે. -
ડબલ-ડિજિટ વૃદ્ધિ:
પેપ્સીકો ભારતમાં ડબલ-ડિજિટ વૃદ્ધિનો અનુભવ કરી રહી છે અને આ વેગને જાળવી રાખવા માંગે છે. કંપનીનો ધ્યેય ભારતમાંથી પોતાની વૈશ્વિક આવકનો મોટો હિસ્સો મેળવવાનો છે, જે ઉત્તર અમેરિકા જેવા પરિપક્વ બજારોની તુલનામાં ઝડપથી વિકસતું બજાર છે. -
પ્રોડક્ટ ઇનોવેશન:
પેપ્સીકો ભારતીય ગ્રાહકોના સ્વાદને અનુરૂપ નવા ઉત્પાદનો રજૂ કરવાની યોજના ધરાવે છે. આમાં સ્થાનિક સ્વાદો અને ઓછી કેલરીવાળા પીણાંનો સમાવેશ થઈ શકે છે, જે યુવા અને આરોગ્ય પ્રત્યે સભાન ગ્રાહકોને આકર્ષિત કરશે.
બજારની ગતિશીલતા: એક નજર
ભારતનું પીણાં બજાર હાલમાં લગભગ 12 અબજ ડોલર (આશરે 1 લાખ કરોડ રૂપિયા)નું છે અને તે 10-11%ના CAGR (ચક્રવૃદ્ધિ વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર) સાથે વધી રહ્યું છે. આ ઝડપી વૃદ્ધિનું કારણ યુવા વસ્તી, શહેરીકરણ અને બદલાતી જીવનશૈલી છે. પેપ્સીકો અને કોકા-કોલા આ બજારમાં લાંબા સમયથી મુખ્ય ખેલાડીઓ છે, જે દેશભરમાં 30 લાખથી વધુ આઉટલેટ્સમાં ઉપલબ્ધ છે.
પરંતુ કેમ્પા કોલાની એન્ટ્રીએ આ સમીકરણ બદલી નાખ્યું છે. રિલાયન્સની નેશનલિસ્ટ બ્રાન્ડિંગ રણનીતિ (“ગ્રેટ ઇન્ડિયન ટેસ્ટ”) અને સ્પર્ધાત્મક કિંમતોએ ગ્રાહકોને આકર્ષ્યા છે, ખાસ કરીને ગ્રામીણ અને અર્ધ-શહેરી વિસ્તારોમાં, જ્યાં કિંમત એક મોટું પરિબળ છે. આનાથી પેપ્સીકોને પોતાની રણનીતિને વધુ આક્રમક બનાવવાની ફરજ પડી છે.
પેપ્સીની રણનીતિનું વિશ્લેષણ
પેપ્સીકોનો આ પ્લાન કેમ્પા કોલાને સીધો પડકાર ફેંકે છે, પરંતુ તેની સફળતા કેટલાક પરિબળો પર નિર્ભર કરે છે:
-
ગ્રાહકોની પસંદગી: પેપ્સી અને કોકા-કોલા ભારતમાં “આકાંક્ષાજનક વિદેશી બ્રાન્ડ્સ” તરીકે જાણીતા છે. કેમ્પાને આ ઈમેજ સામે ટક્કર લેવા માટે માત્ર કિંમત નહીં, પરંતુ ગુણવત્તા અને બ્રાન્ડિંગમાં પણ મજબૂતી દર્શાવવી પડશે.
-
વિતરણની લડાઈ: રિલાયન્સનું વિશાળ રિટેલ નેટવર્ક પેપ્સીના વિતરણને ટક્કર આપી શકે છે. પેપ્સીએ પોતાના નેટવર્કને નાના શહેરો અને ગામડાઓ સુધી વિસ્તારવું પડશે.
-
રોકાણની શક્તિ: રિલાયન્સની નાણાકીય તાકાતની સામે પેપ્સીએ પોતાના રોકાણને વધુ અસરકારક રીતે ઉપયોગમાં લેવું પડશે.
એક રોમાંચક બજાર યુદ્ધ
પેપ્સીકોનો 5-વર્ષીય પ્લાન અને મુકેશ અંબાણીના કેમ્પા કોલાનું પુનરાગમન ભારતીય સોફ્ટ ડ્રિંક બજારને નવું પરિમાણ આપી રહ્યાં છે. એક તરફ પેપ્સીકો પોતાના વૈશ્વિક અનુભવ અને બ્રાન્ડ પાવરના બળે બજારમાં પોતાનું સ્થાન જાળવવા માંગે છે, તો બીજી તરફ રિલાયન્સ સ્વદેશી લાગણી, ઓછી કિંમત અને મજબૂત નેટવર્કના આધારે નવી ઊંચાઈઓ સર કરવા તૈયાર છે.
આ યુદ્ધનું પરિણામ ગ્રાહકોની પસંદગી, બજારની ગતિશીલતા અને બંને કંપનીઓની વ્યૂહરચનાની સફળતા પર નિર્ભર કરશે. એક વાત નિશ્ચિત છે—આ લડાઈ ભારતીય ગ્રાહકોને વધુ સારા વિકલ્પો, ઓછી કિંમતો અને નવીન ઉત્પાદનોનો લાભ આપશે. તો શું તમે પણ આ રોમાંચક બજાર યુદ્ધનો હિસ્સો બનવા તૈયાર છો?