નેશનલ ન્યૂઝ ડેસ્ક,ભારતના રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો પર ટોલ વસૂલીએ નવો રેકોર્ડ સ્થાપિત કર્યો છે. સડક પરિવહન અને રાજમાર્ગ મંત્રાલયના તાજેતરના ડેટા અનુસાર, દેશના ટોચના 10 ટોલ પ્લાઝાએ છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં (2019-20થી 2023-24) કુલ 14,000 કરોડ રૂપિયાની ટોલ ફી એકત્ર કરી છે.
આ આંકડો દેશભરના ટોલ પ્લાઝા દ્વારા એકત્ર કરાયેલા કુલ 1.93 લાખ કરોડ રૂપિયાના 7 ટકાથી વધુ છે. આ સમયગાળા દરમિયાન સૌથી વધુ ટોલ વસૂલી 2023-24માં થઈ, જે 55,882 કરોડ રૂપિયા હતી. આ સિદ્ધિ દેશના રાજમાર્ગો પર વધતા ટ્રાફિક અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના વિકાસને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
ટોચનું ટોલ પ્લાઝા: ભરથના, ગુજરાત
ગુજરાતના વડોદરા-ભરૂચ રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ-48 (NH-48) પર આવેલું ભરથના ટોલ પ્લાઝા દેશનું સૌથી વધુ ટોલ એકત્ર કરનારું પ્લાઝા બન્યું છે. આ પ્લાઝાએ પાંચ વર્ષમાં 2,043.81 કરોડ રૂપિયાની ટોલ ફી એકત્ર કરી, જેમાં 2023-24માં સૌથી વધુ 472.65 કરોડ રૂપિયાનો સમાવેશ થાય છે. આ રાજમાર્ગ મુંબઈ અને અમદાવાદ જેવા મોટા શહેરોને જોડે છે, જેના કારણે અહીં ભારે ટ્રાફિક જોવા મળે છે.
બીજા અને ત્રીજા સ્થાને રાજસ્થાન અને પશ્ચિમ બંગાળ
રાજસ્થાનનું શાહજહાંપુર ટોલ પ્લાઝા, જે ગુરુગ્રામ-કોટપુટલી-જયપુર (NH-8) ખંડ પર આવેલું છે, તેણે 1,884.46 કરોડ રૂપિયા એકત્ર કરીને બીજું સ્થાન મેળવ્યું છે. આ રાજમાર્ગ દિલ્હી અને મુંબઈને જોડે છે, જેના કારણે તેનું મહત્વ વધી જાય છે.
ત્રીજા સ્થાને પશ્ચિમ બંગાળનું જલધુલાગોરી ટોલ પ્લાઝા છે, જેણે ધાનકુની-ખડગપુર (NH-16) ખંડ પર 1,642.91 કરોડ રૂપિયા એકત્ર કર્યા. આ રાજમાર્ગ ગોલ્ડન ક્વાડ્રિલેટરલ પ્રોજેક્ટનો ભાગ છે અને પૂર્વ કિનારે મહત્વની કડી તરીકે કામ કરે છે.
અન્ય ટોચના ટોલ પ્લાઝા
ચોથા સ્થાને ઉત્તર પ્રદેશનું બરાજોર ટોલ પ્લાઝા છે, જે ઈટાવા-ચકેરી (કાનપુર) ખંડ (NH-19) પર સ્થિત છે અને 1,479 કરોડ રૂપિયા એકત્ર કર્યા છે. આ રાજમાર્ગ ગ્રાન્ડ ટ્રંક રોડનો મોટો ભાગ ધરાવે છે. પાંચમા સ્થાને હરિયાણાનું ઘરોંડા ટોલ પ્લાઝા છે, જે પાનીપત-જલંધર (NH-44) પર આવેલું છે અને 1,322.37 કરોડ રૂપિયા એકત્ર કર્યા. NH-44 દેશનો સૌથી લાંબો રાજમાર્ગ છે, જે શ્રીનગરથી કન્યાકુમારી સુધી જાય છે.
આ ઉપરાંત, ગુજરાતનું ચોર્યાસી (ભરૂચ-સુરત, NH-8), રાજસ્થાનનું ઠિકરિયા/જયપુર (જયપુર-કિશનગઢ, NH-8), તમિલનાડુનું L&T કૃષ્ણગિરિ થોપુર (કૃષ્ણગિરિ-થુંબીપડી, NH-44), ઉત્તર પ્રદેશનું નવાબગંજ (કાનપુર-અયોધ્યા, NH-25) અને બિહારનું સાસારામ (વારાણસી-ઔરંગાબાદ, NH-2) પણ ટોચના 10માં સામેલ છે. આ ટોલ પ્લાઝાઓએ સામૂહિક રીતે 14,098.51 કરોડ રૂપિયા એકત્ર કર્યા.
રાજ્યોનું યોગદાન
આ ટોચના 10 ટોલ પ્લાઝામાં ગુજરાત, રાજસ્થાન અને ઉત્તર પ્રદેશના બે-બે પ્લાઝા છે, જ્યારે હરિયાણા, પશ્ચિમ બંગાળ, તમિલનાડુ અને બિહારનું એક-એક પ્લાઝા સામેલ છે. આ રાજ્યોના રાજમાર્ગો પર વધતા ટ્રાફિક અને વેપારી પ્રવૃત્તિઓએ ટોલ વસૂલીમાં મોટો ફાળો આપ્યો છે.
સરેરાશ ટોલ વસૂલી
મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, 2019-20થી 2023-24 દરમિયાન દરેક ટોલ પ્લાઝાની સરેરાશ વસૂલી 190 કરોડ રૂપિયા હતી, જ્યારે ટોચના 10 ટોલ પ્લાઝાની સરેરાશ વસૂલી લગભગ 1,410 કરોડ રૂપિયા રહી. આજે દેશભરમાં કુલ 1,063 ટોલ પ્લાઝા કાર્યરત છે, જેમાંથી 457 છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં બનાવવામાં આવ્યા છે.
FASTagની ભૂમિકા
આ રેકોર્ડબ્રેક ટોલ વસૂલીમાં FASTag ટેક્નોલોજીનો મોટો ફાળો છે. આ ઈલેક્ટ્રોનિક ટોલ કલેક્શન સિસ્ટમે વાહનચાલકો માટે ટોલ ચૂકવણીને સરળ અને ઝડપી બનાવી છે, જેના કારણે ટોલ પ્લાઝા પર રાહ જોવાનો સમય ઘટ્યો છે અને વસૂલીમાં પારદર્શિતા આવી છે. 2023-24માં FASTag દ્વારા દૈનિક સરેરાશ 147.31 કરોડ રૂપિયાની વસૂલી થઈ હતી.
ભવિષ્યની અપેક્ષાઓ
સરકારનો અંદાજ છે કે 2024-25માં ટોલ વસૂલી 70,000 કરોડ રૂપિયાને પાર કરશે અને 2029-30 સુધીમાં તે 1.30 લાખ કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચી શકે છે. આ ઉપરાંત, ભવિષ્યમાં GPS આધારિત ટોલ કલેક્શન સિસ્ટમ લાગુ કરવાની યોજના છે, જેમાં વાહનો દ્વારા પસાર થયેલા કિલોમીટરના આધારે ટોલ લેવામાં આવશે.
1,063ટોલ પ્લાઝામાંથી 1.93 લાખ કરોડની કમાણી
એકંદરે, આ 10 ટોલ પ્લાઝાએ છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં 13,988.51 કરોડ રૂપિયાનો ટોલ વસૂલ્યો છે, જે દેશભરના ટોલ પ્લાઝા પર કુલ ટોલ વસૂલાતના 7 ટકાથી વધુ છે. મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, 2019-20 અને 2023-24 દરમિયાન તમામ ટોલ પ્લાઝા દ્વારા યુઝર ફી અથવા ટોલ તરીકે કુલ 1.93 લાખ કરોડ રૂપિયા વસૂલવામાં આવ્યા હતા,
જેમાં 2023-24માં 55,882 કરોડ રૂપિયાનો સૌથી વધુ સંગ્રહ થયો હતો. આ સમયગાળા દરમિયાન પ્રતિ ટોલ પ્લાઝા સરેરાશ રૂ. ૧૯૦ કરોડ વસૂલાત કરતો હતો, જ્યારે આ ટોચના ૧૦ પ્લાઝાનો સરેરાશ વસૂલાત રૂ. ૧,૪૦૦ કરોડ જેટલો હતો. હાલમાં, દેશભરમાં કુલ ૧,૦૬૩ યુઝર ફી પ્લાઝા અથવા ટોલ પ્લાઝા છે, જેમાંથી છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં કુલ ૪૫૭ ટોલ પ્લાઝા બનાવવામાં આવ્યા છે.
